قارچ دکمه ای چیست + هرآنچه که باید در مورد آن بدانیم

این روزها در هر گوشه ای از کشور جوانان و افراد علاقه مندی را می بینیم که دوست دارند وارد حوزه پرورش قارچ دکمه ای شوند. در ابتدای کار همه فکر می.کنند با داشتن یک انباری و مقداری خاک و کمپوست این کار به راحتی صورت می‌گیرد. بسیاری از افراد حتی فکر می‌کنند بدون داشتن تخصص مورد نیاز می‌توانند در این حوزه موفق شوند اما شروع و راه اندازی هر کسب و کاری اگر با برداشتن قدم های صحیح و درست صورت نگیرد، به نتیجه نمی رسد. پرورش قارچ دکمه ای هم به این صورت است.

آیا می‌دانید قارچ دکمه‌ای چیست؟ با نحوه رشد قارچ دکمه ای، حساسیت ها، بهترین شرایط رشد آن و عوامل بیماری‌زا در آن آشنایی دارید؟

ما در این بخش قصد داریم شما را بطور کامل با این موضوع آشنا کنیم و صفر تا صد پرورش این قارچ را به شما یاد دهیم. بنابراین توصیه می کنیم تا انتها، این مقاله را مطالعه نمایید. همچنین در صورت نیاز به مشاوره تخصصی و حرفه ای می تواند با کارشناسان قارچ سارا با 14 سال سابقه تولید قارچ های خوراکی، تدریس، مشاوره ساخت و تولید مزرعه های قارچ فروش و صادرات قارچ دکمه ای و صدفی ایران، عراق و کردستان در ارتباط باشید.

قارچ دکمه ای چیست؟

در ابتدای موضوع جا دارد با خود این قارچ و تعریف های کلی در مورد آن آشنا شوید. این قارچ یکی از گونه های قارچ خوراکی بوده که نام علمی آن Agaricus bisporus می باشد. این گونه ساپروفیت بوده و در دسته بازیدیومیست ها قرار می گیرد. در لاتین به این قارچ Button Mushrooms نیز گفته می شود. دلیل اینکه امروزه در سراسر دنیا علاقه زیادی به پرورش قارچ دکمه ای مشاهده می شود، به خاطر دارا بودن پروتئین، ویتامین های A، B، C، D، E و K می باشد. بنابراین به دلیل اینکه بطور گسترده ای در کشور ما و سایر نقاط جهان در سبد غذایی مردم قرار گرفته است، ارزش این را دارد که به کار پرورش آن بپردازیم.

بررسی آناتومی قارچ دکمه ای

در این بخش به بررسی کلی آناتومی قارچ دکمه ای می پردازیم. باید بدانید که در این قارچ بخش ها و اندام های رویشی شامل هیف ها و میسلیوم های قارچ می باشند. در اصل برای توضیح بهتر باید گفت که هیف ها سازنده میسلیوم می باشند. در مرحله بعدی میسلیوم های مختلف قارچ به یکدیگر ملحق شده و اندام های باردهی قارچ را تشکیل می دهند. در قارچ های دکمه ای قسمت های هوایی قارچ که در سالن های پرورش قارچ به عنوان محصول برداشت می شود، در واقع همان اندام های زایشی این گونه هستند که به آنها ماشروم  Mushroom گفته می شود.

در این گونه قسمت کلاهک قارچ که اصطلاحاً به آن cap گفته می شود، توسط یک غشا به نام Veil membrane پوشیده شده است. در زیر کلاهک ساقه یا Stipe قرار دارد. بنابراین بخش های هوایی قارچ را کلاهک و پایه تشکیل می دهند. در زمانی که قارچ به مرحله بلوغ می رسد، کم کم این غشا پاره شده و تیغه هایی که حاوی اسپور هستند، در زیر کلاهک قابل مشاهده هستند. در اصل تکثیر و تولیدمثل قارچ دکمه ای مانند سایر قارچ ها با این اسپورها صورت می گیرد. برای کشت این اسپورها از گندم پخته استفاده می شود که طی عملیات خاصی از طریق آن بذر قارچ به دست می آید.

اگر اسپورهای قارچ در شرایط مناسب برای رشد قرار بگیرند، با تولید میسلیوم شروع به رشد می کنند.

مصارف قارچ دکمه ای در ایران

در کشور ما قارچ دکمه ای بیشتر مصرف خوراکی دارد. بنابراین اگر به فکر یک روش بازاریابی خوب و موثر برای فروش محصول خود می‌گردید، باید بدانید بهترین کار این است که بتوانید این محصول را به سوپرمارکت ها، فروشگاه ها، فست فود ها و رستوران های شهر خود بفروشید. چرا که مردم دوست دارند در وعده های غذایی خود  از قارچ دکمه ای به دلیل وجود ویتامین ها و ارزش بالای غذایی آن استفاده کنند. همچنین این قارچ خواص دارویی هم دارد. از این قارچ برای کاهش مقاومت ویروس ها و باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. بنابراین دومین گزینه شما می تواند مراکزی باشد که از این قارچ برای مصارف پزشکی استفاده می کنند. اما در حالت کلی تمرکز بر بازار مصرفی این محصول، سود بیشتری را نصیب شما خواهد کرد.

بررسی کلی خواص قارچ دکمه ای

اولین موردی که در این زمینه می توان به آن اشاره کرد، این است که قارچ های دکمه ای دارای ترکیبات پلی ساکاریدی هستند. بنابراین برای از بین بردن آلودگی های باکتریایی و ویروسی و حتی قارچی بسیار مفید هستند. امروزه ثابت شده است که عصاره این قارچ این قابلیت را دارد که میزان گلوکز خون را کاهش دهد. حتی افرادی که دارای دیابت نوع 1 و 2 هستند، در رژیم غذایی آنها این قارچ توصیه می شود. از آنجایی که این قارچ سرشار از انواع ویتامین مانند ویتامین های گروه A و گروه B و غیره می باشد، بنابراین برای سلامتی بدن و افرادی که این ویتامین ها را در بدن خود کم دارند، می تواند بهترین گزینه ممکن باشد.

پرورش قارچ دکمه ای

در این زمینه اصول و شرایط پرورش قارچ دکمه ای و همچنین نحوه انجام این کار را هم کامل توضیح خواهیم داد. در این زمینه جا دارد ابتدا موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• اولین مورد این است که پرورش قارچ دکمه ای یک کار حساسی بوده و بدون داشتن تجربه و کار با افراد متخصص در این زمینه به نتایج دلخواه خود دست پیدا نخواهید کرد.
• سه دوره اول پرورش قارچ خود را با یک مشاور کارکشته بگذرانید تا بتوانید در این حوزه تجربه کافی را به دست آورید. بعد از این می‌توانید به تنهایی کار پرورش قارچ دکمه ای را به صورت اقتصادی انجام دهید. اگر در این زمینه فرد متخصص در دسترس ندارید، مجموعه قارچ سارا در کنار شما هستند تا بهترین تجربه ها را در این زمینه به دست آورید.
• برای گرفتن بهترین نتیجه در این حوزه باید تمامی مواد و مراحل کشت قارچ را به درستی انجام دهید و از هیچ یک از مراحل سرسری نگذرید.

مراحل پرورش قارچ دکمه ای

بصورت کلی پرورش قارچ دکمه ای در چهار مرحله انجام می شود که در این بخش بطور خلاصه آنها را ذکر می کنیم، سپس به توضیح جداگانه هر یک از مراحل می پردازیم.

1. مرحله اسپان ران یا ریسه دوانی در کمپوست
2. مرحله کیس ران یا ریسه دوانی در خاک پوششی
3. مرحله رافلینگ یا خراش دهی میسلیوم ها
4. مرحله هوادهی
5. مرحله باردهی

اسپان ران یا ریسه دوانی قارچ دکمه ای در کمپوست

در اولین مرحله از پرورش قارچ دکمه ای بذر قارچ با کمپوست مخلوط می شود تا ریسه دوانی در کمپوست توسط بذرها شروع شود. این مرحله بین 14 تا 17 روز به طول می انجامد. در اصل در مرحله اول شما باید کمپوست تهیه شده را به سالن پرورش قارچ انتقال دهید و آن را با بذر قارچ مخلوط نمایید. در این مرحله دمای سالن شما باید 25 درجه سانتی گراد باشد و 15 روز به طور متوسط این شرایط در سالن پرورش قارچ دکمه ای برقرار باشد.

کارهای مهم در زمان اضافه کردن کمپوست به بستر کشت

در اصل کمپوست ها به صورت بلوک بوده و در ابعاد 60 در 40 سانت و ارتفاع حداقل 15 سانت و وزن میانگین 17 کیلوگرم می باشند. سه روز بعد از اینکه کمپوست وارد سالن شد، باید عمل تخت کوبی کمپوست را انجام دهید. در این مرحله سطح کمپوست ها را باز کرده و آن را یکنواخت می کنیم. بعد از این کار رول بستر روی سطح کمپوست پوشیده شده و دما و رطوبت سالن کنترل می شود.

اتفاقی که در این 15 روز رخ می دهد، این است که بذرهای قارچ شما ریسه دوانی در کمپوست را شروع می‌کنند و همه کمپوست را دربر می گیرند. در چنین شرایطی سطح کمپوست به رنگ سفید دیده می شود که همان میسلیوم های قارچ نام دارند. وقتی کمپوست شما به چنین مرحله ای رسید، آماده رفتن به مرحله بعدی می شود. در این بخش ابتدا با کارشناس و یا مشاور سالن پرورش قارچ دکمه ای خود مشورت کرده و اگر تأیید کرد، به مرحله بعدی می روید. چنانچه می خواهید بهترین نتیجه را از کار خود بدست آورید، از تجارب مشاوران مجموعه قارچ سارا استفاده نمایید.

کیس ران یا خاک دهی پرورش قارچ دکمه ای

دومین مرحله از پرورش قارچ دکمه ای مرحله خاک دهی می باشد. همانطور که گفتیم، در مرحله اول سطح کمپوست کامل توسط ریسه ها پوشیده می شود. حال در این مرحله باید خاک پوششی به کمپوست اضافه شود و ادامه ریسه دوانی قارچ در خاک پوششی صورت گیرد. بنابراین کاری که باید در این مرحله انجام دهید، این است که خاک پوششی را به کمپوست اضافه نمایید.

ما در مقاله های قبلی به اهمیت خاک پوششی و ضدعفونی آن با سم هایی مانند قارچ کش کاربندازیم اشاره کردیم تا مانع از رشد هاگ و اسپور سایر قارچ های بیماری‌زا و مزاحم شود.

از روز 15 م تا 17 م این مرحله صورت می گیرد و تا 7 روز بعد از آن باید منتظر ریسه دوانی قارچ ها در خاک پوششی باشیم. بنابراین باید در دو روز خاک پوششی که از قبل تهیه کرده اید را به کمپوست اضافه نمایید. نحوه انجام این کار به این صورت است:

• به ازای هر 3 بلوک کمپوست باید یک کیسه خاک به بستر کشت قارچ اضافه گردد.
• ارتفاع خاک پوششی بر روی کمپوست باید 3 تا 4 سانتی متر در نظر گرفته شود.
• حتماً فراموش نکنید که خاک پوششی را قبل از اضافه کردن به کمپوست با قارچ کش کاربندازیم ضدعفونی کنید.
• قبل از رفتن به مرحله بعدی حتماً باید با کارشناس یا مشاور خود مشورت انجام دهید و بعد از تایید او این کار صورت گیرد.

مرحله رافلینگ

وقتی خاک پوششی به بستر اضافه شد و یک هفته از آن گذشت، کم کم ریسه ها از کمپوست وارد خاک پوششی می شوند. در چنین شرایطی سالن پرورش قارچ آماده وارد شدن به مرحله رافلینگ می شود.

رافلینگ یا خراش دادن به این صورت انجام می شود که ابتدا خاک را کامل برمی‌گردانید. سپس میسلیوم های قارچ دکمه ای را خراش می دهید. دلیل این کار به این منظور است تا بستر کشت شما یکنواخت از قارچ ها باشد. این مرحله 24 تا 48 ساعت طول می کشد و بعد از آن وارد مرحله هوادهی می شوید.

مرحله هوادهی

اگر مرحله رافلینگ با تأیید کارشناس مجموعه شما انجام شد، بعد از 48 ساعت وارد مرحله هوادهی خواهید شد. مرحله هوادهی به این دلیل انجام می شود که قارچ از فاز رویشی به فاز زایشی وارد شود. در حقیقت تا به اینجا 25 روز از کشت قارچ دکمه ای توسط شما می گذرد و هوای سالن پرورش قارچ عوض نشده است و هوای تازه ای وارد سالن نشده است. بنابراین به احتمال زیاد میزان CO2 سالن زیاد خواهد بود. در این مرحله هوای تازه وارد سالن خواهد شد و در مدت زمان سه روز دمای 25 درجه سالن به 16 تا 17 درجه سانتی گراد می رسد. این شرایط میسلیوم های قارچ را آماده انتقال به فاز زایشی می کند. در حین اینکه هوای سالن عوض می شود و دما کاهش پیدا می کند، رطوبت سالن باید به بالای 95 درصد برسد. این عوامل با هم باعث شوک دهی به میسلیوم های قارچ می شود. این مرحله 5 تا 7 روز ادامه پیدا می کند.

مرحله باردهی

بعد از طی شدن 5 تا 7 روز از مرحله هوادهی کم کم وارد مرحله بعدی از پرورش قارچ دکمه ای می شویم که مرحله باردهی نام دارد. در این مرحله دمای سالن روی 18 درجه سانتی گراد نگه داشته می شود. رطوبت سالن از 95 درصد به 88 درصد کاهش پیدا می کند اما هوای تازه همچنان وارد سالن پرورش قارچ دکمه ای می شود تا با این کار میزان تبخیر در سالن بالا برود و قارچ های دکمه ای شروع به رشد کردن کنند. این دوره حدود 13 تا 14 روز به طول می انجامد. وقتی این مرحله هم تمام شد، وارد فلش اول خواهیم شد.

در اصل برداشت قارچ ها را در اولین مرحله فلش اول می نامند که بیشترین درصد برداشت هم در این مرحله صورت می گیرد. مرحله فلش اول 5 روز به طول می انجامد. سپس یک هفته بعد فلش دوم شروع شده و شروع به برداشت محصول می کنید که البته به اندازه فلش اول نخواهد بود. سپس یک هفته بعد وارد فلش سوم خواهید شد.

کلام پایانی

آیا تا حالا به این فکر کرده اید که چرا میزان سودآوری و راندمان تولید بعضی از سالن های پرورش قارچ دکمه ای بیشتر است؟ مسلماً توانسته اند بهترین شرایط را برای پرورش آن فراهم کنند. ما در این بخش شما را تا حدودی با این موضوع که قارچ دکمه ای چیست و نحوه پرورش ان به چه شکلی می باشد، آشنا کردیم. اما به همین اطلاعات بسنده نکنید و از افراد متخصص در این حوزه کمک بگیرید.

کارشناسان و مشاوران قارچ سارا با داشتن چندین سال تجربه در زمینه پرورش قارچ دکمه ای و راه اندازی سالن پرورش قارچ بهترین انتخاب شما خواهند بود. بنابراین اگر نیاز به مشاوره و راهنمایی در این زمینه داشتید، ما در  قارچ سارا کنار شما هستیم.

امیدواریم مطالب ارائه شده در این بخش برای شما مفید بوده یاشد، لطفاً نظرات و پیشنهادات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

1. برای پرورش قارچ دکمه ای چه هزینه هایی را باید در نظر گرفت؟

برای راه اندازی سالن پرورش قارچ دکمه ای یکی از دغدغه های اصلی همیشه برآورد میزان هزینه ها و سود تولید خواهد بود. در زمینه هزینه ها باید خرید بذر قارچ، خرید کمپوست، خرید خاک پوششی، کارگر و سالن و تجهیزات مورد نیاز ان را در نظر بگیرید. در حین انجام کار هم هزینه های آب و برق و گاز آن را هم باید در نظر گرفته باشید. در نهایت اگر کار را طبق اصول پیش برده باشید و از مشاوره و تجربه کارشناسان ماهری مانند مجموعه قارچ سارا استفاده کرده باشید، برداشت محصول و سودآوری آن این هزینه ها را جبران خواهد کرد.

2. آیا تولید اسپور قارچ دکمه ای برای محیط کشت آن به صرفه است؟

در جواب باید گفت به دلیل اینکه اسپورها بسیار اندازه ریزی دارند، نمی توان آنها را براحتی جمع آوری کرد. همچنین جوانه زنی آنها بسیار زمان بر هست. بنابراین تولید اسپور در سالن پرورش قارچ دکمه ای به صرفه نیست. در چنین شرایطی بهترین کار تکثیر قارچ ها به وسیله میسلیوم ها می باشد.