در دهههای اخیر، تولید و کشت قارچ به عنوان یک صنعت مهم در جهان به رشد و پیشرفت چشمگیری دست یافته است. از قارچهای قدرتمندی مانند قارچ دکمهای، قارچ صدفی، و شیتاکه گرفته تا قارچهای دارویی، تقاضا برای این محصولات در بازار جهانی به شدت افزایش یافته است. اما با این حرکت به سمت تولید بیشتر، مشکلات نیز به شدت گسترش یافته است. یکی از شایع ترین آنها، توقف رشد یا قفل شدن بستر قارچ دکمهای است.
مجموعه تخصصی قارچ سارا بدلیل اهمیت این موضوع و تقاضای زیاد در این مقاله، به بررسی علل و دلایلی که باعث قفلشدن بستر قارچ در طی فرایند پرورش قارچ دکمهای میشود، میپردازد. چنانچه به پرورش قارچ دکمهای مشغول هستید و نگران قفل بستر ، لطفا با ما همراه باشید!
قفل بستر قارچ دکمهای
قفلشدن بستر به دو شکل می تواند اتفاق بیافتد در مرحله خاکدهی، سطح خاک کامل از ریسه سفید می شود ، بهطوری که بستر کاملاً سفید دیده میشود و هیچ اثری از خاک مشاهده نمیشود. این شرایط میتواند در ادامه روند رشد قارچها اختلال ایجاد کند و اجازه رشد مناسب را نمیدهد. به همین دلیل گفته میشود بستر قارچ قفل شده است. درواقع، بهترین شکل بعد برای ورود به مرحله هوادهی حالت شطرنجی سیاه سفیدی است که بستر بتواند براحتی وارد فاز هوادهی یا رشد زایشی میسیلیوم شود.
دلایل قفل بستر قارچ دکمهای
زمان رشد رویشی ریسه که رطوبت محیط بین 70 الی 85 درصد، دمای کمپوست 25 الی 27 درجه سانتیگراد و دمای محیط بین 21 الی 23 درجه سانتیگراد است، این شرایط بهترین حالت برای رشد میسیلیوم یا ریسه است.
در این شرایط دیاکسیدکربن نیز در بالاترین حد خود یعنی 5000 PPM در محیط است. بیشتر از این حد نیاز نیست و کمتر هم احتمال کندشدن رشد ریسه را ایجاد میکند.
از دلایل قفل بستر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1- سهل انگاری سالندار
2- ضعف کمپوست
3- اختلالات شیمیایی خاک
4- آبیاریهای بیموقع
5- شدت زیاد جریان هوا
قفل بستر چه زمانی شکل میگیرد؟
معمولاً از زمان خاکدهی تا زمان ورود میسیلیوم به خاک، حدود 3 روز طول میکشد و 7 روز بعد، تقریباً 70 درصد خاک از میسیلیوم پر میشود. در این زمان، عملیات خراشدهی یا رافلینگ برای ریسه انجام خواهد شد. بعد از این مرحله یعنی از روز هفتم تا نهم باید مرحله ریکاوری یا بازیابی ریسه طی شود. یعنی ریسههای پارهشده دوباره به هم متصل میشوند، تا یک شبکه قوی از میسیلیوم شکل بگیرد، که 12 الی 48 ساعت طول میکشد. این زمان بیشتر به شرایط سالن، خاک و کمپوست بستگی دارد.
حال به دلایل مختلف مانند: سهلانگاری و بیتوجهی سالندار، کم تجربه بودن سالن دار، عدم دانش کافی در مورد مراحل پرورش قارچ، فعالیت بیش از حد کمپوست، افزایش بیش از حد دیاکسیدکربن و یا هر گونه مشکلات مربوط به شرایط محیطی ممکن است، ریسه بیش از حد انتظار زیاد شود. طوری که یک لایه بسیار ضخیم از ریسه بر روی سطح خاک تشکیل و غیر از سفیدی هیچ اثری از خاک بستر مشاهده نشود که به آن قفل بستر میگویند.
نکاتی که در هنگام قفل بستر باید رعایت کنید.
با توجه به شرایطی که در هنگام قفل بستر وجود دارد، گاهی این مشکل را قابل حل است. نباید قبل از انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از خطر، نگران شوید.
1- بررسی میزان ریسه
در مرحله اول میزان ریسه را باید بررسی کنید. اگر ریسه هنوز بیش از حد ضخیم نشده است، می توانید با کمک یک آبیاری ضروری سنگین که بهعنوان آبیاری مدیریت بحران هم در پرروش قارچ شناخته میشود، بخشی از ریسههای اضافی را از بین ببرید و به سرعت وارد فاز هوادهی و رشد قارچها شوید.
هنگام افزایش ریسه آیا باید سالن را کامل وارد مرحله رشد زایشی ریسه کرد؟
خیر، گاهی قفلشدن بستر در تمامی طبقات یکسان نیست. مثلاً ممکن است در طبقات پایین یا بالا خیلی زودتر از طبقات دیگر به دلایلی مانند دی اکسید کربن زیاد و گرمای بالا، سفیدی ایجاد شود ولی طبقات دیگر هنوز خاک سیاه است و نمی توان سالن را به طور کامل وارد مرحله رشد زایشی ریسه کرد. راهکاری که در این شرایط وجود دارد این است که یک سانتیمتر خاک، به طبقاتی که در حال سفید شدن است و احتمال قفل شدن بستر وجود دارد، اضافه میکنیم و بستر را از قفل شدن نجات میدهیم تا زمان برای رشد میسیلیوم در طبقات دیگر وجود داشته باشد و همه سالن را با هم به فاز زایشی ببریم.
2- بررسی کمپوست
در برخی مواقع ممکن است به دلیل نوسانات دما، قفل شدن بستر در لایه بین کمپوست و خاک یا بین کمپوست و سطح خاک اتفاق بیفتد. برای تشخیص این موضوع باید زیر کمپوست را چک کنید. اگر زیر کمپوست بیش از حد سفید بود، می توان نتیجه گرفت، که امکان قفل شدن وجود دارد. این اتفاق باید در زمان مناسب تشخیص داده شود. در این شرایط باید از زیر طبقات، سوراخهای بیشتری در کمپوست ایجاد شود تا تنفس بهتری برای کمپوست ایجاد و بتواند ریسه را به سمت خاک هدایت کند. همچنین می توان از روی کمپوست نیز سوراخهایی بهعنوان کانال هوا ایجاد کرد تا هوادهی به کمپوست بهبود پیدا کند.
قفل بستر در زمان برداشت
به طور کلی در پرورش قارچ دکمهای بعداز رشد کامل میسیلیوم در خاک وارد فاز زایشی و تشکیل سرسنجاقی یا پین هد میشویم.
زمانیکه وارد فاز شوکدهی قارچ دکمهای و هوادهی میشوید، درواقع وارد یک مرحله بسیار حساس در فرایند پرورش قارچ شدهایم.
نکته: بهتر است سالنی که در این فاز قرار دارد کاملاً مشخص باشد تا سرکشیها بیشتر باشد. حساسیت سالن دار در این زمان باید در درجه اول بر روی دما، بعد رطوبت و در نهایت دیاکسیدکربن باشد.
نوسان دما چه تاثیری بر قفل بستر در زمان برداشت خواهد داشت؟
دما در این زمان که از زمان شروع ورود به زمان هوادهی تا 5 الی 7 روز بعد است، بسیار مهم خواهد بود. چنانچه نوسان دما در این زمان داشته باشیم، امکان قفل شدن بستر در زمان برداشت وجود دارد.
بهعنوان مثال، ممکن است در شب دمای محیط در حد 15 الی 16 درجه سانتیگراد باشد ولی در روز به 20 الی 22 درجه سانتیگراد هم برسد. با این نوسان، قطعاً دچار قفل بستر در زمان پینینگ یا پیندهی خواهیم شد. تعداد بسیار زیادی از پینهایی که به اندازه یک عدس هستند، بر روی بستر در طول یک زمان مشخص هیچگونه رشدی ندارند.
اگر نوسان دما نبود ممکناست قفل بستر به دلیل مشکلات کمپوست یا ترکیبات موجود در خاک نیز باشد.
اما شواهد نشان میدهد در اکثر مواقع، قفلشدگی بستر در این زمان به دلیل تجربه پایین سالندار و نوسان دما است. اگر چند سالن که از یک نوع خاک و کمپوست استفاده میکنند، به طور همزمان دچار این شرایط قفلشدگی شوند، احتمالا مشکل از خاک و کمپوست است. در غیر اینصورت قطعاً مشکلات مربوط به مدیریت سالن مانند عدم توانایی ثابت نگهداشتن دما در شب و روز است.
پیشنهاد میکنیم حتما مقاله *اهمیت استفاده از دستگاهها و تجهیزات با کیفیت در پرورش قارچ * را مطالعه کنید.
چگونه در زمان برداشت قفل بستر را از بین ببریم؟
در صورت قفلبستر در زمان برداشت، چندین راهکار را بسته به شرایط خود را می توانید انتخاب کنید.
1- رطوبت بالا
شما می توانید رطوبت را بالا نگه دارید تا پینها زنده نگه داشته شوند. برای این کار باید دمای کمپوست را در حد 2 درجه بالا بیاورید و به هیچ وجه نوسان دما نداشته باشید. سپس صبر کنید تا کم کم رشد پین شروع شود و قفلشدگی از بین برود ولی باز هم قطعاً دچار کم باری خواهید شد اما با این روش می توان از تخریب کل بار جلوگیری کرد.
رطوبت بالای ۹۵% موجب عدم تمایل ریسه ها، تشکیل پین هدها و ادامه رشد رویشی خواهد شد. در اینصورت رطوبت کمتر از ۸۵% موجب از بینرفتن ریسههای سطحی و سپس تشکیل پینها در زیر خاک شده و قارچهای کثیف بوجود خواهند آمد.
2- خاک پوششی
نوع خاک در شیوه شوک دهی و میزان پین ها مؤثر خواهد بود. خاک سنگین و خیلی مرطوب موجب کمترین رشد میسلیوم و در نتیجه کمترین پین هد خواهد بود.
خاک فشرده رشد قارچها را کمتر کرده و مانع خروج مواد متابولیکی از خاک و کمپوست خواهد شد.
3- افزایش دمای کمپوست در زمان قفل بستر
روش دیگری که شما میتوانید بکار ببرید اینست که دمای کمپوست را بالا ببرده و اجازه دهیم تبخیر بیشتر شود. تا شاید پین شروع به رشد کند ولی باز هم در صورت شروع رشد پینها، کم باری ایجاد میشود.
**برای درخواست مشاوره تخصصی با کارشناسان مجرب مجموعه قارچ سارا در ارتباط باشید**
پیشنهاد قارچ سارا برای حل مشکل قفل بستر
معمولاً این مشکلات در فصول سرد به دلیل کم تجربهبودن سالندار اتفاق میافتد. همچنین در اواخر مهر تا اواخر آبان که تفاوت دما در شب و روز زیاد است، قفل شدن بستر بسیار شایع است.
شما هنگامی که دچار مشکل قفل بستر شدهاید، باید بصورت خیلی پودری آبیاریهای سطحی انجام دهید که قارچ را زنده نگهدارید تا این دوره بگذرد، خاک نرم بماند و قارچها بتوانند به رشد خود ادامه دهند.
سخن پایانی:
قفل بستر یکی از مشکلات و چالشهای سخت درفرایند پرورش قارچ دکمهای است. اگر شما قبل از شروع پرورش قارچ، آموزشهای کاملی در این زمینه ببینید و با متخصصان این حوزه مشورت کنید، معمولاً دچار این مشکلات نخواهید شد. یادتان باشد حتی اگر به هر روشی این مشکل حل شود، در نهایت کاهش بار را تجربه خواهید کرد و باید در دورههای بعدی بیشتر مراقب باشید.
مجموعه تخصصی قارچ سارا با سابقهای 15 ساله در زمینه پرورش و تولید قارچ، تمهیداتی برای این مشکل اندیشیده است . ما همواره از صفر تا صد پرورش قارچ در کنار شما خواهیم بود تا در طول فرایند پرورش قارچ اگر دچار مشکلاتی همچون قفل بستر شدهاید آن را برطرف کنیم.
برای اطلاعات بیشتر میتوانید با کارشناسان ما تماس بگیرید و یا به صفحه اینستاگرام قارچ سارا مراجعه و از آموزشها و مشاورههای لازم بهرهمند شوید.
تماس با کارشناسان مجموعه تخصصی قارچ سارا : 02191308289